Mặc dù các loại thuốc hiện tại không thể chữa khỏi bệnh Alzheimer, nhưng một phương pháp điều trị sẽ giải quyết được vấn đề sinh học cơ bản. Các loại thuốc khác có thể giúp giảm bớt các triệu chứng, chẳng hạn như mất trí nhớ và lú lẫn.
Thuốc điều trị các hành vi liên quan đến trí nhớ, nhận thức và sa sút trí tuệ
Theo phác đồ điều trị được cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt, các loại thuốc điều trị sa sút trí tuệ thuộc hai loại: thuốc có thể thay đổi sự tiến triển của bệnh và thuốc có thể tạm thời làm giảm một số triệu chứng của bệnh.
Khi xem xét bất kỳ phương pháp điều trị nào, điều quan trọng là phải nói chuyện với một chuyên gia chăm sóc sức khỏe để xác định liệu nó có phù hợp hay không. Một bác sĩ có kinh nghiệm trong việc sử dụng các loại thuốc này sẽ theo dõi những người đang dùng chúng và đảm bảo rằng các hướng dẫn được khuyến nghị được tuân thủ nghiêm ngặt.
Thuốc có thể thay đổi sự tiến triển của bệnh
Thuốc trong danh mục này có thể thay đổi sự tiến triển của bệnh với những lợi ích cho cả nhận thức và chức năng ở những người mắc bệnh Alzheimer.
Aducanumab (Aduhelm ™): là liệu pháp kháng thể kháng amyloid đã được phê duyệt cho bệnh Alzheimer. Aducanumab hoạt động bằng cách nhắm mục tiêu vào beta-amyloid, một đoạn protein cực nhỏ hình thành trong não và tích tụ thành mảng. Những mảng này làm gián đoạn giao tiếp giữa các tế bào thần kinh trong não và cũng có thể kích hoạt các tế bào của hệ thống miễn dịch gây viêm và nuốt chửng các tế bào thần kinh bị khuyết tật. Trong khi các nhà khoa học không chắc chắn điều gì gây ra chết tế bào và mất mô trong quá trình mắc bệnh Alzheimer, các mảng amyloid là một trong những nguyên nhân tiềm năng. Aducanumab là liệu pháp đầu tiên chứng minh rằng việc loại bỏ amyloid khỏi não có khả năng làm chậm sự suy giảm nhận thức và giảm chức năng ở những người mắc bệnh Alzheimer sớm.
Các tác dụng phụ phổ biến nhất bao gồm các bất thường về hình ảnh liên quan đến amyloid (ARIA), đau đầu và té ngã. Một tác dụng phụ có thể nghiêm trọng khác là phản ứng dị ứng. ARIA là một tác dụng phụ phổ biến thường không gây ra các triệu chứng nhưng có thể nghiêm trọng. Nó thường là một vết sưng tạm thời ở các khu vực của não, thường sẽ tự khỏi theo thời gian. Một số người cũng có thể có những nốt chảy máu nhỏ trong hoặc trên bề mặt não kèm theo sưng, mặc dù hầu hết những người bị sưng ở các vùng não không có triệu chứng. Một số có thể có các triệu chứng của ARIA như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, lú lẫn và thay đổi thị lực.
Thuốc điều trị các triệu chứng
Khi bệnh Alzheimer tiến triển, các tế bào não chết và mất kết nối giữa các tế bào, khiến các triệu chứng nhận thức trở nên trầm trọng hơn. Mặc dù những loại thuốc này không ngăn chặn được thiệt hại mà bệnh Alzheimer gây ra cho các tế bào não, nhưng chúng có thể giúp giảm bớt hoặc ổn định các triệu chứng trong một thời gian nhất định bằng cách ảnh hưởng đến một số hóa chất liên quan đến việc truyền dẫn thông tin giữa và giữa các tế bào thần kinh của não.
Các loại thuốc sau đây được kê đơn để điều trị các triệu chứng liên quan đến trí nhớ và suy nghĩ.
Thuốc ức chế men cholinesterase
Thuốc ức chế cholinesterase được kê đơn để điều trị các triệu chứng liên quan đến trí nhớ, tư duy, ngôn ngữ, khả năng phán đoán và các quá trình suy nghĩ khác. Những loại thuốc này ngăn chặn sự phân hủy acetylcholine, một chất truyền tin hóa học quan trọng đối với trí nhớ và khả năng học tập. Những loại thuốc này hỗ trợ giao tiếp giữa các tế bào thần kinh.
Các chất ức chế cholinesterase thường được kê đơn là:
• Donepezil: được chấp thuận để điều trị tất cả các giai đoạn của bệnh Alzheimer.
• Rivastigmine: được phê duyệt cho bệnh Alzheimer’s mức độ nhẹ đến trung bình cũng như chứng sa sút trí tuệ mức độ nhẹ đến trung bình liên quan đến bệnh Parkinson.
• Galantamine: được phê duyệt cho các giai đoạn từ nhẹ đến trung bình của bệnh Alzheimer.
Mặc dù thường được dung nạp tốt, nhưng nếu các tác dụng phụ xảy ra, chúng thường bao gồm buồn nôn, nôn, chán ăn và ỉa chảy.
Chất điều chỉnh Glutamate
Các chất điều chỉnh Glutamate được kê đơn để cải thiện trí nhớ, sự chú ý, lý trí, ngôn ngữ và khả năng thực hiện các công việc đơn giản. Loại thuốc này hoạt động bằng cách điều chỉnh hoạt động của glutamate, một chất truyền tin hóa học khác giúp não bộ xử lý thông tin. Thuốc này được gọi là:
– Memantine: được phê duyệt cho bệnh Alzheimer’s mức độ trung bình đến nặng. Có thể gây ra các tác dụng phụ, bao gồm nhức đầu, táo bón, lú lẫn và chóng mặt.
– Chất ức chế cholinesterase + chất điều chỉnh glutamate : Loại thuốc này là sự kết hợp của chất ức chế men cholinesterase và chất điều chỉnh glutamate.
– Donepezil và memantine: được chấp thuận cho bệnh Alzheimer’s mức độ trung bình đến nặng. Các tác dụng phụ có thể xảy ra bao gồm buồn nôn, nôn, chán ăn, tăng tần suất đi tiêu, nhức đầu, táo bón, lú lẫn và chóng mặt.
Các triệu chứng mất nhận thức (các triệu chứng hành vi và tâm lý)
Bệnh Alzheimer không chỉ ảnh hưởng đến trí nhớ và suy nghĩ. Chất lượng cuộc sống của một người có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều triệu chứng tâm lý và hành vi đi kèm với chứng sa sút trí tuệ, chẳng hạn như rối loạn giấc ngủ, kích động, ảo giác và hoang tưởng. Một số loại thuốc tập trung vào việc điều trị các triệu chứng mất nhận thức này trong một giai đoạn, tuy nhiên điều quan trọng là phải thử các chiến lược không dùng thuốc để quản lý hành vi trước khi sử dụng đến nó.
Tại thời điểm này, một số loại thuốc để giải quyết chứng mất ngủ ở những người mắc chứng sa sút trí tuệ bao gồm:
– Thuốc đối kháng thụ thể Orexin được kê đơn để điều trị chứng mất ngủ cho những người mắc chứng sa sút trí tuệ, loại thuốc này được cho là có thể ức chế hoạt động của orexin, một loại chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến chu kỳ ngủ-thức
– Suvorexant: được chấp thuận cho bệnh Alzheimer’s mức độ nhẹ đến trung bình.
Các tác dụng phụ có thể xảy ra bao gồm: nguy cơ suy giảm sự tỉnh táo và khả năng phối hợp vận động (bao gồm cả việc lái xe bị suy giảm), trầm cảm hoặc suy nghĩ tự tử trở nên tồi tệ hơn, các hành vi phức tạp khi ngủ (chẳng hạn như khi ngủ và lái xe khi ngủ), giấc ngủ tê liệt và bị tổn thương chức năng hô hấp.
Dùng thuốc an toàn
Trước khi bắt đầu một loại thuốc mới, hãy đảm bảo rằng bác sĩ và dược sĩ của bạn biết tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng hoặc các sản phẩm khác hiện đang được sử dụng (bao gồm cả các chế phẩm không kê đơn và thay thế). Điều này rất quan trọng để làm cho một số loại thuốc sẽ không tương tác với nhau, gây ra tác dụng phụ.
Mặc dù chưa có thuốc điều trị khỏi hẳn bệnh Alzheimer, một số loại khác có thể làm giảm nhẹ các triệu chứng, chẳng hạn cải thiện trí nhớ và nhận thức
(Xem thêm: Omega-3 có lợi ích đối với người mắc chứng sa sút trí tuệ hay không?)
Các liệu pháp thay thế khác
Phương pháp tiếp cận không dùng thuốc
Các phương pháp tiếp cận không dùng thuốc để quản lý các triệu chứng hành vi thúc đẩy sự thoải mái về thể chất và tinh thần. Nhiều chiến lược trong số này nhằm xác định và giải quyết các nhu cầu mà người bị bệnh Alzheimer có thể khó thể hiện khi bệnh tiến triển. Các phương pháp tiếp cận không dùng thuốc luôn phải được thử trước.
Các bước để phát triển các phương pháp điều trị không dùng thuốc thành công bao gồm:
• Nhận biết rằng người đó không chỉ “hành động xấu tính hoặc thất thường”, mà còn có thêm các triệu chứng của bệnh.
• Xác định nguyên nhân và cách triệu chứng có thể tác động đến trải nghiệm của người bị bệnh Alzheimer.
• Thay đổi môi trường để giải quyết các thách thức và trở ngại đối với sự thoải mái, an ninh và thoải mái trong tâm trí.
Mẹo đối phó
• Giám sát sự thoải mái cá nhân. Kiểm tra cơn đau, đói, khát, táo bón, bàng quang đầy, mệt mỏi, nhiễm trùng và kích ứng da. Duy trì nhiệt độ phòng thoải mái.
• Tránh đối đầu hoặc tranh cãi về các sự kiện. Ví dụ, nếu một người bày tỏ mong muốn được đi thăm cha mẹ đã mất cách đây nhiều năm, đừng chỉ ra rằng cha mẹ đã chết. Thay vào đó, hãy nói: “Mẹ của bạn là một người tuyệt vời. Tôi cũng muốn gặp bà”.
• Chuyển hướng sự chú ý của người đó. Cố gắng duy trì sự linh hoạt, kiên nhẫn và hỗ trợ bằng cách phản ứng theo cảm xúc chứ không phải hành vi.
• Tạo một môi trường yên tĩnh. Tránh tiếng ồn, ánh sáng chói, không gian không an toàn và quá nhiều phân tán xung quanh, bao gồm cả tivi.
• Nghỉ ngơi đầy đủ giữa các sự kiện kích thích.
• Thừa nhận các yêu cầu và phản hồi chúng.
• Tìm lý do đằng sau mỗi hành vi. Tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định bất kỳ nguyên nhân nào liên quan đến thuốc hoặc bệnh tật.
• Chia sẻ kinh nghiệm của bạn với người khác.
• Khám phá các giải pháp khác nhau.
(Xem thêm: Duy trì hoạt động thể chất và tinh thần cho người bị sa sút trí tuệ)
TPBVSK Neurocard Max có chứa hoạt chất Bacopa Monnieri (Bacomind®) và Omega 3 (VIVOMEGA®) giúp hỗ trợ phòng ngừa các tác hại do lo lắng, căng thẳng gây nên. Để được tư vấn kỹ hơn, vui lòng để lại thông tin và câu hỏi ở phía dưới.
Nguồn: Bác sĩ Đặng Minh Tuấn
