Trên toàn thế giới, đã có ít nhất 13% trẻ bị mắc chứng rối loạn sức khỏe tâm thần ở trẻ em trong độ tuổi từ 10 đến 19 được chẩn đoán trong năm 2020 (theo báo cáo mới nhất của Tổ chức trẻ em thế giới do UNICEF của Liên hợp quốc công bố). Đây là lần đầu tiên trong lịch sử của tổ chức, báo cáo hàng đầu này đã đề cập đến những thách thức và cơ hội để ngăn ngừa và điều trị các vấn đề sức khỏe tâm thần ở những người trẻ tuổi.
Sức khỏe tâm thần ở trẻ em rất dễ bị tổn thương trong đại dịch Covid-19
Thực trạng khẩn cấp về sức khỏe tâm thần ở trẻ em
Lo lắng và trầm cảm chiếm hơn 40% các rối loạn sức khỏe tâm thần ở trẻ em (những người từ 10–19 tuổi). UNICEF cũng báo cáo rằng, trên toàn thế giới, tự tử là nguyên nhân tử vong phổ biến thứ tư (sau tai nạn giao thông, bệnh lao và bạo lực giữa các cá nhân) ở thanh thiếu niên (từ 15–19 tuổi). Ở Đông Âu và Trung Á, tự tử là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho thanh niên trong độ tuổi đó, và là nguyên nhân cao thứ hai ở Tây Âu và Bắc Mỹ.
Đáng buồn thay, tâm lý lo lắng trong giới trẻ dường như đang gia tăng. Một nghiên cứu cho thấy tỷ lệ trầm cảm của thanh thiếu niên Hoa Kỳ (từ 12 đến 17 tuổi) đã tăng từ 8,5% lên 13,2% từ năm 2005 đến năm 2017. Cũng có bằng chứng ban đầu cho thấy đại dịch Covid-19 đang làm trầm trọng thêm xu hướng này ở một số Quốc gia. Ví dụ, trong một nghiên cứu toàn quốc từ Iceland, thanh thiếu niên (từ 13–18 tuổi) có các triệu chứng về sức khỏe tâm thần trong đại dịch nhiều hơn đáng kể so với các bạn cùng lứa trước đó. Và các bé gái có nhiều khả năng gặp các triệu chứng này nhiều hơn các bé trai.
Khi bắt đầu đại dịch, các bệnh viện đã chứng kiến nhiều ca cấp cứu sức khỏe tâm thần ở trẻ em hơn. Từ tháng 3 đến tháng 10 năm 2020, tỷ lệ trẻ em đến khám tại khoa cấp cứu trong các trường hợp cấp cứu về sức khỏe tâm thần tăng 24% đối với trẻ 5-11 tuổi và 31% đối với trẻ 12-17 tuổi. Cũng có sự gia tăng hơn 50% số lần nghi ngờ cố gắng tự tử đến khám tại khoa cấp cứu ở trẻ em gái từ 12-17 tuổi vào đầu năm 2021 so với cùng kỳ năm 2019.
Ngay cả với sự bảo vệ của vắc-xin COVID-19 hiện có sẵn cho trẻ em đủ tuổi, căng thẳng và chấn thương liên quan đến đại dịch có thể ảnh hưởng lâu dài đến trí não đang phát triển của trẻ em và thanh thiếu niên. Điều quan trọng là phải thường xuyên theo dõi con bạn: quan sát và lắng nghe những dấu hiệu mà chúng đang gặp khó khăn. Và hãy nhớ rằng bác sĩ nhi khoa của bạn ở đây để giúp đỡ.
Con bạn đang đối mặt với nó như thế nào?
Hãy mời con bạn nói về cảm giác của chúng. Cảm thấy chán nản, tuyệt vọng, lo lắng và tức giận có thể là những phản ứng bình thường khi bị căng thẳng. Tuy nhiên, nếu những cảm giác này thường xuyên và tràn ngập hoặc nếu chúng ảnh hưởng đến khả năng của con bạn để tiếp tục làm những việc chúng thường làm, chẳng hạn như đi học, làm việc hoặc vui chơi – thì đây có thể là những dấu hiệu mà chúng cần được hỗ trợ nhiều hơn trong thời điểm khó khăn này.
Hãy nhớ rằng trẻ nhỏ hơn có thể không biết cách nói về những cảm giác này, nhưng có thể thể hiện những thay đổi trong quá trình phát triển hoặc hành vi của chúng. Trong khi đó, thanh thiếu niên và thanh niên có thể cố gắng che giấu cảm xúc thật của mình vì không muốn làm phiền người khác.
trẻ nhỏ thường không biết cách mô tả cảm giác của mình
Nhận biết dấu hiệu rối loạn sức khỏe tâm thần ở trẻ em như thế nào?
Các dấu hiệu của căng thẳng và thách thức sức khỏe tâm thần ở trẻ em không giống nhau, nhưng có một số triệu chứng phổ biến.
Trẻ sơ sinh, trẻ mới biết đi và trẻ nhỏ …
Có thể thấy sự tiến bộ về kỹ năng và các mốc phát triển của trẻ gặp các vấn đề gia tăng:
- quấy khóc và cáu kỉnh, dễ giật mình hay khóc hơn, và khó dỗ dành hơn.
- khó ngủ và thức giấc nhiều hơn vào ban đêm.
- các vấn đề về ăn uống như buồn nôn và nôn, táo bón hoặc phân lỏng, hoặc các triệu chứng mới về đau dạ dày.
- lo lắng khi phải xa mẹ/người thân; thường đeo bám, không muốn giao tiếp xã hội và sợ đi ra bên ngoài.
- hay đái dầm.
- có hành vi hung hăng: đánh nhau, bực bội, cắn … thường xuyên hơn hoặc nổi cơn thịnh nộ.
Trẻ lớn và thanh thiếu niên …
Có thể có dấu hiệu đau khổ với các triệu chứng như:
- những thay đổi về tâm trạng không bình thường, chẳng hạn như cáu kỉnh liên tục, cảm giác vô vọng hoặc giận dữ, và thường xuyên xung đột với bạn bè và gia đình.
- thay đổi hành vi, chẳng hạn như rút lui khỏi các mối quan hệ cá nhân. Ví dụ: ngừng dành thời gian hoặc nhắn tin hoặc trò chuyện video với bạn bè, điều này có thể gây lo ngại.
- mất hứng thú với các hoạt động đã có trước đó. Chẳng hạn như đứa con yêu thích âm nhạc của bạn không muốn tập guitar nữa? Hoặc đã mất hết hứng thú với việc nấu nướng và làm bánh?
- khó đi vào giấc ngủ, hoặc bắt đầu ngủ lúc nào không hay.
- thay đổi về cảm giác thèm ăn, cân nặng hoặc cách ăn uống, chẳng hạn như không bao giờ đói hoặc ăn hoài.
- gặp các vấn đề về trí nhớ, tư duy hoặc sự tập trung.
- ít quan tâm đến bài tập ở trường và giảm nỗ lực học tập.
- thay đổi về ngoại hình, chẳng hạn như thiếu vệ sinh cá nhân cơ bản.
- gia tăng các hành vi mạo hiểm hoặc liều lĩnh, chẳng hạn như sử dụng ma túy hoặc rượu.
- suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử, hoặc nói về nó.
việc giãn cách xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên
Rối loạn sức khỏe tâm thần ở trẻ em: bạn cần phải làm gì?
Giữ liên lạc với bác sĩ nhi khoa của bạn quan trọng hơn bao giờ hết trong đại dịch này. Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào, hãy hỏi văn phòng bác sĩ nhi khoa về việc kiểm tra sức khỏe xã hội và tình cảm của con bạn. Điều này có thể đặc biệt quan trọng đối với những trẻ em phải đối mặt với tỷ lệ bệnh tật hoặc nguy cơ COVID-19 cao hơn, chẳng hạn như trẻ em thiểu số, những người sống trong cảnh nghèo đói, có nhu cầu chăm sóc sức khỏe đặc biệt hoặc sự khác biệt về phát triển. Trẻ em cơ nhỡ và những người liên quan đến hệ thống phúc lợi trẻ em và vị thành niên cũng có thể gặp nhiều rủi ro hơn.
Bác sĩ nhi khoa có thể tầm soát chứng trầm cảm và hỏi về những mối quan tâm khác như lo lắng hoặc khó đối phó với căng thẳng. Bác sĩ cũng có thể hỏi về các triệu chứng này ở các thành viên khác trong gia đình, vì điều này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của con bạn và liệu chúng có biết ai đã bị bệnh COVID-19 hay không. Điều quan trọng là dành cho con bạn một khoảng thời gian để trò chuyện trực tiếp với bác sĩ nhi khoa trong quá trình thăm khám để đảm bảo chúng có cơ hội nói chuyện cởi mở nhất có thể. Nhiều bác sĩ nhi khoa cũng đang cung cấp các dịch vụ thăm khám trực tuyến trong thời gian đại dịch.
Đối phó với sự mất mát của một người thân yêu bởi COVID-19
Trẻ em, thanh thiếu niên và các gia đình đã trải qua sự mất mát của một thành viên trong gia đình hoặc bạn bè thân yêu do COVID-19 có nguy cơ mắc các chứng về sức khỏe tâm thần cao hơn và có thể cần sự quan tâm đặc biệt và tư vấn chuyên môn để quản lý sự mất mát và đau buồn của họ.
Hỗ trợ con bạn sức khỏe tâm thần
Bác sĩ nhi khoa có thể hướng dẫn bạn cách hỗ trợ tốt nhất cho con bạn và giúp chúng xây dựng khả năng phục hồi. Luôn kiểm tra với con bạn, hỏi chúng cảm thấy thế nào và nhắc chúng rằng bạn có mặt ở đó để nói chuyện nếu chúng muốn, khi chúng sẵn sàng. Một số trẻ em hoặc thanh thiếu niên có thể cần nhiều thời gian và không gian hơn để bày tỏ cảm xúc của mình. Một số có thể làm tốt hơn với các cuộc trò chuyện dần dần và các hoạt động khác ngoài trò chuyện, chẳng hạn như vẽ tranh hoặc vẽ để thể hiện bản thân và kiểm soát căng thẳng. Những người khác có thể thoải mái hơn với các cuộc trò chuyện hoặc hoạt động trực tiếp.
trong điều kiện an toàn, trẻ rất cần được tiếp xúc với môi trường bên ngoài
Cảnh giác nguy cơ tự tử
Tỷ lệ tự tử ở cả thanh thiếu niên và người lớn đều tăng trong thời gian căng thẳng cao độ. Ngoài tầm soát bệnh trầm cảm, bác sĩ nhi khoa của bạn có thể tầm soát nguy cơ tự tử.
Hãy nhớ rằng, không phải tất cả những người coi là tự tử sẽ nói về nó, và không phải tất cả những ai nói về việc tự tử đều sẽ hành động theo lời nói của họ. Tuy nhiên, bất kỳ cuộc nói chuyện về tự tử nào cũng nên được xem xét một cách nghiêm túc. Nếu bạn lo lắng cho con mình, điều quan trọng là phải làm cho ngôi nhà của bạn an toàn bằng cách loại bỏ vũ khí và đạn dược khỏi nhà và cất giữ thuốc trong tủ có khóa.
Chăm sóc và thiết lập bình tĩnh trong gia đình
Cha mẹ cần thiết lập sự bình an trong gia đình. Thể hiện sự tuyệt vọng hoặc sợ hãi tột độ có thể ảnh hưởng đến con bạn. Việc giữ tinh thần lạc quan có thể là một thách thức, đặc biệt nếu bạn đang phải vật lộn với căng thẳng của chính mình. Nhưng hãy cố gắng truyền đi những thông điệp nhất quán rằng một tương lai tươi sáng hơn đang ở phía trước. Sẽ giúp bạn dành thời gian để chăm sóc bản thân khi có thể và tìm kiếm sự hỗ trợ mà bạn có thể cần cho sức khỏe tâm thần của chính mình. Thực hành chánh niệm, tập trung vào thời điểm hiện tại, yoga hoặc kéo giãn cơ thể có thể giúp cả gia đình xây dựng kỹ năng đối phó. Xây dựng thời gian dành cho cả gia đình để kết nối và thư giãn, tận hưởng một giấc ngủ ngắn, xem phim hoặc đơn giản là dành thời gian bên nhau.
Luôn ghi nhớ
Giữ các đường dây liên lạc cởi mở giữa bạn và con bạn và đừng ngần ngại nói chuyện với bác sĩ nhi khoa của bạn về những cách giúp duy trì sức khỏe tâm thần của gia đình bạn trong thời gian khó khăn này.
Nguồn: American Academy of Pediatrics
